Henryk Markiewicz

Biografia

Źródło fotografii: http://www.forumakad.pl/archiwum/2008/10/54_markiewicze.html

Żył w latach 1922−2013. Teoretyk i historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dzieciństwo i młodość spędził w Krakowie, gdzie uczęszczał do Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego oraz Liceum im. B. Nowodworskiego. Debiutował w okresie nauki szkolnej w 1935 roku artykułem O Lacku i brązownictwie, który został opublikowany w „Nowym Dzienniku” (nr 96, podpisany Herman Markiewicz). Kolejne teksty historycznoliterackie ukazały się pod pseudonimami w „Wiadomościach Literackich” (1935), „Kurierze Literacko-Naukowym” (1937, 1939) oraz „Krakowskim Kurierze Wieczornym” (1938). We wrześniu 1939 roku opuścił Kraków i przez Kowel dotarł do Lwowa. W czerwcu 1940 roku został wywieziony wraz z ojcem w głąb ZSRR. Pracował przy wyrębie lasu i ładowaniu drewna w Uralskim Truście Leśnym w pobliżu Altynaju w rejonie Suchołoże w obwodzie swierdłowskim. Jesienią 1941 roku przeniósł się do Uzbekistanu i osiadł w miejscowości Andiżan, gdzie od 1942 roku był wychowawcą w domu dziecka oraz nauczycielem w szkołach polskich. Tam też w 1945 roku ożenił się z Marią Milberger. W maju 1946 roku powrócił do kraju i rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Magisterium uzyskał w 1950 roku.

Był sekretarzem redakcji pisma „Głos Pracy” oraz krakowskiej mutacji „Trybuny Robotniczej”. Teksty krytycznoliterackie publikował na łamach dodatku „Trybuny Robotniczej” pt. „Po pracy” (1946), dodatku „Dziennika Literackiego” pt. „Literatura i Sztuka” (1946), „Odrodzenia” (1946−1949), „Twórczości” (1947−1949), „Dziennika Literackiego” (1948−1950), „Nowej Kultury” (od 1950). Był zastępcą redaktora naczelnego „Przekroju” (1949−1950). W latach 1951−1958 pracował w redakcji „Życia Literackiego”, kolejno jako redaktor naczelny, zastępca redaktora naczelnego i kierownik działu krytyki literackiej. Równolegle w latach 1948−1968 pracował w Instytucie Badań Literackich w Warszawie, kolejno na stanowiskach asystenta, od 1951 roku adiunkta, a od 1952 roku samodzielnego pracownika naukowego. Od 1950 roku był także pracownikiem naukowym UJ, jako starszy asystent, adiunkt (1952), samodzielny pracownik nauki (1953), zastępca profesora (1954). W 1955 roku uzyskał w IBL PAN stopień kandydata nauk humanistycznych (w 1956 uznany za doktorat). W 1956 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego historii literatury polskiej na UJ. W tym samym roku wszedł w skład komitetu redakcyjnego „Pamiętnika Literackiego”, a w latach 1960−1993 był w nim zastępcą redaktora naczelnego. Był członkiem wielu komitetów redakcyjnych oraz redaktorem licznych serii (m.in. był członkiem redakcji naczelnej wydawanego przez IBL PAN wielotomowego dzieła zbiorowego Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku). W 1964 roku został mianowany profesorem zwyczajnym. Twórczość krytycznoliteracką kontynuował na łamach: „Pamiętnika Literackiego” (1950−1994, z przerwami), „Twórczości” (1958−1970, z przerwami), „Ruchu Literackiego” (1961−1970, 1978, 1983, 1992−1994) oraz „Miesięcznika Literackiego” (1966, 1970, 1978, 1980). Pełnił wiele funkcji w PAN, m.in. w latach 1966−1980 był sekretarzem naukowym Oddziału PAN w Krakowie, 1972−1990 przewodniczył Komitetowi Nauk o Literaturze PAN, a w latach 1981−1986 był członkiem Prezydium PAN. Wśród licznych funkcji na UJ w latach 1977−1984 pełnił obowiązki dyrektora Instytutu Filologii Polskiej UJ, a w 1986 roku został wybrany na członka senatu UJ. W latach 1984−1990 był członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów, skąd przeszedł do nowo powstałej Centralnej Komisji do Spraw Tytułów i Stopni Naukowych. Na emeryturę przeszedł w 1992 roku, ale nadal aktywnie uczestniczył w pracach Katedry Teorii Literatury Instytutu Filologii Polskiej UJ. Szkice, artykuły literackie i notatki publikował m.in. w „Tekstach Drugich” (od 1990), „Dekadzie Literackiej” (od 1991), inne notatki polemiczne w „Oficynie Literackiej”, dodatku „Dziennika Polskiego” (1990−1991) oraz w „Polityce” (od 1993).

Należał do PPR, a następnie PZPR. W 1948 roku został członkiem ZZLP (od 1949 ZLP), w 1974 wszedł w skład Stowarzyszenia Twórców i Działaczy Kultury „Kuźnica” w Krakowie, w 1976 roku został członkiem korespondentem PAN, a w 1980 członkiem rzeczywistym PAN. W 1989 został członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w 1990 członkiem czynnym restaurowanej PAU, a w 1993 członkiem honorowym Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.

Otrzymane nagrody i tytuły: Państwowa Nagroda Naukowa II stopnia (1951), nagroda Ministra Szkolnictwa Wyższego (1953), nagroda indywidualna Ministra Szkolnictwa Wyższego (1964, 1972), tytuł honorowy „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1973), nagroda „Życia Literackiego” za osiągnięcia w dziedzinie publicystyki, reportażu, eseistyki i krytyki literackiej (1974), nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia (1976), Złota Odznaka „Za Pracę Społeczną dla m. Krakowa” (1976), wpisany do Księgi Honorowej Zasłużonych Ludzi Ziemi Krakowskiej (1976), nagroda m. Krakowa (1984), nagroda Funduszu Literatury (1985), nagroda „Życia Literackiego” w dziedzinie eseistyki (1985), nagroda honorowa krakowskiej filii Fundacji Kultury Polskiej (1993), doktorat honoris causa Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie (1996), doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego (1996). Odznaczenia: Złoty Krzyż Zasługi (1953), Krzyż Kawalerski (1954), Krzyż Oficerski (1964), Krzyż Komandorski (1983) Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej (1979).

Próbka tekstu

Bibliografia

Publikacje zwarte (wybór):

Bolesław Prus. Warszawa 1951.

„Lalka” Bolesława Prusa. Warszawa 1951.

Stefan Żeromski. Warszawa 1951.

O marksistowskiej teorii literatury. Szkice. Wrocław 1952.

„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego. Kraków 1953.

Prus i Żeromski. Rozprawy i szkice literackie. Warszawa 1954.

Tradycje i rewizje. Kraków 1957.

„Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego. Warszawa 1963.

Główne problemy wiedzy o literaturze. Kraków 1965.

Przekroje i zbliżenia. Rozprawy i szkice historycznoliterackie. Warszawa 1967.

Nowe przekroje i zbliżenia. Rozprawy i szkice z wiedzy o literaturze. Warszawa 1974.

W kręgu Żeromskiego. Rozprawy i szkice historycznoliterackie. Warszawa 1977.

Pozytywizm. Warszawa 1978.

Wymiary dzieła literackiego. Kraków 1984.

Świadomość literatury. Rozprawy i szkice. Warszawa 1985.

Literatura pozytywizmu. Warszawa 1986.

Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa. Warszawa 1989.

Teorie powieści za granicą. Od początków do naturalizmu. Warszawa 1992.

Literatura i historia. Kraków 1994.

Teorie powieści za granicą. Od początków do schyłku XX wieku. Warszawa 1995.