Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum”

     Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach. Źródło: Teatr Ateneum. Fot. Tomasz Zakrzewski.

Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum”, założony w 1945 roku, jest jednym z najstarszych teatrów lalkowych w Polsce. Mieści się w zabytkowej kamienicy w centrum Katowic.

Początkowo o jego kształcie artystycznym decydowali plastycy: Juliusz Glatty, Jerzy Zitzman i Zygmunt Smandzik. Z teatrem związani byli m.in.: Gustaw Morcinek (jako kierownik literacki), Krzysztof Penderecki, Michał Banasik, Jan Dorman, Jan Nowak, Teofil Ociepka, Józef Skrzek, Andrzej Czeczot, Paweł Wróbel, Janusz Kapusta, Adam Kilian, Edmund Wojnarowski, Zbigniew Poprawski, Witold Szalonek, Alexander Andrzej Łabiniec, Bogumił Pasternak, Roman Kalarus, Petr Nosálek, Karel Brožek.

W 2007 roku zainaugurowała działalność Galeria Ateneum, która jest także drugą, kameralną sceną teatru.

Spektakle adresowane są głównie do najmłodszych widzów – są to zarówno klasyczne baśnie, jak i inscenizacje tekstów współczesnych. Łączy się tutaj techniki teatru lalek ze sceną żywego planu. Od 2002 roku w teatrze odbywa się Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Katowice-Dzieciom”.

Efektem poszukiwań repertuarowych i nowym wyzwaniem artystycznym jest nurt spektakli dla młodzieży i dorosłych, który pojawił się wraz z premierami Jamy Franza Kafki, Ballad i romansów Adama Mickiewicza, Joanny d’Arc w adaptacji Karela Brožka, Dalekiej podróży Andersena Marcina Jarnuszkiewicza czy Serca Edmunda de Amicisa.

Zespół artystyczny tworzą obecnie: Danuta Baska, Marek Dindorf, Grzegorz Eckert, Piotr Gabriel, Piotr Janiszewski, Mirosław Kotowicz, Katarzyna Kuderewska, Krystyna Nowińska-Ptaszkowska, Jacek Popławski, Marta Popławska, Katarzyna Prudło, Ewa Reymann, Aleksandra Zawalska, Beata Zawiślak.

W 2014 roku Teatr otrzymał następujące wyróżnienia:

− Największym wyróżnieniem dla Teatru „Ateneum” w 2014 roku było dwukrotne zaproszenie do udziału w Internetowym Teatrze TVP dla Szkół. 12 września odbyła się bezpośrednia transmisja przedstawienia Krawiec Niteczka Zbigniewa Głowackiego, według znanej baśni Kornela Makuszyńskiego. Spektakl ten zobaczyła rekordowa ilość widzów − 41612 uczniów w 649 szkołach w całej Polsce. Trwają przygotowania do kolejnej transmisji, która jest zaplanowana na 11 grudnia. Widzowie z całej Polski będą mogli zobaczyć świąteczne przedstawienie Biegnijcie do szopki Edmunda Wojnarowskiego.

− Teatr otrzymał także dyplom uznania Teatru Lalek w Koszycach (Słowacja) w Międzynarodowym Festiwalu VIRVAR za przedstawienie Naranaszi, czyli czarodziejski owoc.

Sezon 2014/2015 Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach rozpoczął premierą przedstawienia Tylko jeden dzień Martina Baltscheita (tytuł oryginalny: Nur ein Tag, przekład: Lila Mrowińska-Lissewska, reżyseria: Bogdan Nauka, scenografia: Pavel Hubička, muzyka: Pavel Helebrand).

Rozmowa z Krystyną Kajdan, dyrektorem Śląskiego Teatru Lalki i Aktora ATENEUM[1]

− Czym się wyróżnia Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach na tle innych teatrów w regionie?

− W mieście jesteśmy jedynym teatrem lalek, a zatem wyróżnia nas forma. Natomiast w regionie „Ateneum” jest jednym z trzech instytucjonalnych teatrów lalkowych. W przygotowywanych inscenizacjach szczególnie dużo uwagi poświęca się kształtowaniu gustu małych widzów poprzez warstwę plastyczną oraz muzykę. Z pewnością kojarzeni jesteśmy z odbywającym się od 2002 roku Międzynarodowym Festiwalem Teatrów Lalek „Katowice – Dzieciom”, jednym z niewielu w Polsce adresowanym przede wszystkim do publiczności dziecięcej. Należy też podkreślić działania skierowane do widzów z dysfunkcją słuchu (teatr posiada specjalistyczny sprzęt nagłaśniający z bezprzewodowymi słuchawkami) oraz słabowidzących i niewidomych (przedstawienia sukcesywnie opracowywane są metodą audiodeskrypcji). Za udostępnienie widzom z dysfunkcją wzroku naszych przedstawień przy pomocy audiodeskrypcji otrzymałam odznakę „Przyjaciel niewidomych” nadaną mi przez Prezydium Zarządu Okręgu Śląskiego Polskiego Związku Niewidomych.

− Jaka jest misja i cele strategiczne instytucji kultury, którą Pani zarządza?

− Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum” jako instytucja artystyczna Katowic wykonuje zadania w zakresie umożliwiającym realizację celów polityki kulturalnej naszego miasta. Priorytetowym celem działania teatru jest tworzenie i upowszechnianie kultury teatralnej poprzez przygotowanie i wystawianie przedstawień teatralnych, w oparciu o zawodowych realizatorów i wykonawców w zakresie: teatru lalek, teatru plastyki, żywego planu, form estradowych. Drugim celem teatru jest działalność wystawiennicza w Galerii Ateneum w oparciu o zbiory własne i powierzone, promujące sztukę teatralną, plastyczną, fotograficzną, rzeźbę itp. Zależy nam także na szeroko rozumianej edukacji teatralnej, szczególnie młodego pokolenia. Naszym celem jest również jak najlepsza i kompetentna obsługa każdego widza, kontrahenta, współpracownika, uczestnika festiwalu.

− Ile premier odbyło się w ubiegłym roku? Proszę podać tytuły i określić Państwa politykę doboru premier.

− W 2013 roku odbyły się cztery premiery: Malina Prześluga Najmniejszy bal świata,      Edmund de Amicis Serce, Edmund Wojnarowski Biegnijcie do szopki, Edmund Wojnarowski O smoku Grubeloku (dwie ostatnie wznowione po wielu latach z nową obsadą). Warto dodać, że w 2013 roku główne działania Teatru skupiały się wokół przygotowania i realizacji 11. edycji Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Lalek „Katowice-Dzieciom”, która odbyła się w dniach 15-19 października 2013 roku.

Na wybór pozycji repertuarowej oraz jej twórców wpływ ma oczywiście kilka czynników. Na pewno na pierwszym miejscu są tutaj preferencje artystyczne kierownictwa teatru i gwarancja wysokiego poziomu realizacji. Możliwości techniczne i finansowe oraz potencjał zespołu aktorskiego to kolejne istotne czynniki. Jeśli chodzi o oczekiwania publiczności, staramy się nie schlebiać jej gustom (tym bardziej, że stanowią ją w większości dzieci), a raczej te gusty kształtować poprzez rozwijanie wyobraźni młodych odbiorców i prowokowanie ich do twórczego myślenia.

− Ile odbyło się w ostatnim sezonie spektakli wyjazdowych? Ile goszczono grup teatralnych? Czy zarządzany przez Panią teatr jest mobilny?

− W sezonie 2013/2014 odbyło się 14 spektakli wyjazdowych. W czasie 11. edycji Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Lalek „Katowice Dzieciom” nasz Teatr gościł 12 teatrów, w tym 5 zagranicznych i 7 z Polski. Teatr posiada dwa samochody, którymi może przewieźć zespół i środki inscenizacji do innych ośrodków kultury w terenie.

− Kto jest główną grupą docelową Państwa oferty?

− Z oferty naszego teatru korzystają głównie dzieci z przedszkoli, szkół podstawowych, młodzież gimnazjalna i licealna, a także widzowie indywidualni. Od czasu do czasu przygotowujemy również premiery dla widzów dorosłych np. Joanna d’Arc.

− Jakie działania marketingowe są podejmowane, by skutecznie na tę grupę oddziaływać?

− W miarę posiadanych środków finansowych drukujemy afisze, plakaty, ulotki informacyjne, programy, ale także korzystamy z banerów, zapowiedzi słownych przez głośniki w Domach Towarowych, z reklam świetlnych itp. Ponadto korzystamy z dobrodziejstwa strony internetowej oraz Facebooka.

− Jakie działania podejmuje instytucja, by nawiązać relacje ze społecznością lokalną, będącą w zasięgu oddziaływania instytucji?

− Miesięczny repertuar wysyłany jest do szkół katowickich i województwa śląskiego. Bieżący repertuar zamieszczany jest na stronie internetowej teatru, przesyłany faksem i e-mailem do szkół i przedszkoli, repertuar Teatru można też znaleźć w miesięcznikach i codziennej prasie. Ponadto w okolicach Międzynarodowego Dnia Teatru organizujemy możliwość bezpłatnego uczestniczenia w akcji nazwanej „Czytaniem Teatru”; ostatnio zaprosiliśmy dzieci na Bajki Brzechwy oraz dorosłych z Uniwersytetu Trzeciego Wieku na czytanie utworu Na ustach grzechu Magdaleny Samozwaniec. Staramy się też przygotowywać wiele atrakcji na Metropolitalną Noc Teatru.      

− Czy teatr prowadził lub prowadzi badania dotyczące oczekiwań i zadowolenia odbiorców, (preferencji co do oferty, oczekiwań w kwestii ceny, sposobów dystrybucji biletów)?

− Specjalnych badań ostatnio teatr nie prowadził, ale na bieżąco wsłuchujemy się w opinie                                           i oczekiwania widzów wyrażane przy okazji kontaktów osobistych ze mną, czy też głównie z pracownikami Działu Organizacji Widowni. W miarę możliwości wychodzimy im naprzeciw.

− Jacy profesjonalni doradcy współpracują na stałe z teatrem?

− Konsultant programowy i opiekun artystyczny zespołu aktorskiego, kierownik literacki,       pedagog (prowadzenie lekcji teatralnych).

− Jak się układają Państwa kontakty z mediami? Czy są osoby odpowiedzialne za obsługę medialną wydarzeń teatralnych?

− Nie ma większych problemów z zapowiedziami premier czy innych wydarzeń artystycznych, ale już recenzje ukazują się sporadycznie, najczęściej w mediach internetowych. Większość mediów jest słabo zainteresowana teatrem lalek, a osoby piszące rzadko robią to profesjonalnie. Za kontakty z mediami odpowiada kierownik literacki.

− Czy reprezentowany przez Panią teatr jest obecny w przestrzeni mediów społecznościowych? Kto zarządza jego obecnością i aktywnością w tej przestrzeni?

− Tak, Teatr „Ateneum” jest obecny na Facebooku od kilku lat; tym medium zarządzam osobiście jako dyrektor teatru we współpracy z kierownikiem literackim i koordynatorem pracy artystycznej. Przekonały mnie do tego moje dorosłe dzieci. Również Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Katowice-Dzieciom” ma swój profil na Facebooku.

− Jakie są Pani zdaniem zalety obecności teatru w social mediach?

− Jest to świetna możliwość szybkiego dotarcia do szerokiego kręgu odbiorców z informacją i reklamą oferty repertuarowej naszego teatru. No, i nie wymaga środków finansowych…

− Jakie działania podejmuje teatr jako instytucja kultury, by promować spektakle i inne wydarzenia teatralne?

− Są to przede wszystkim kontakty z mediami, patronaty medialne, zapowiedzi filmowe realizowane na zamówienie teatru, materiały zamieszczane na stronie internetowej, w portalach społecznościowych, druk repertuaru miesięcznego w postaci ulotek i afiszy, ulotki obsadowe, banery, zdjęcia.

W przypadku otrzymania dofinansowania premiery czy innego wydarzenia (np. Festiwalu „Katowice – Dzieciom”) nasze działania mogą być szersze: drukujemy programy, wydawnictwa festiwalowe, plakaty, pocztówki, kalendarze; bogatsza jest też reklama na mieście, np. zapowiedzi na telebimach w centrum miasta.

− Czy istotnym uzupełnieniem Państwa oferty teatralnej są działania dodatkowe, np. zajęcia dla uczniów, możliwość zorganizowania przyjęcia urodzinowego itp.?

− Na zamówienie szkół i przedszkoli organizowane są tematyczne lekcje teatralne, odbywające się zazwyczaj przed przedstawieniem. W okresie wakacji letnich i zimowych (Lato i Zima w mieście) prowadzimy warsztaty artystyczne – aktorskie, plastyczne, muzyczne, zajęcia z techniki i animacji lalek; okazją do takich działań są również m.in. akcja „Dotknij teatru”, Metropolitalna Noc Teatrów czy Metropolitalne Święto Rodziny.

Przez cały rok w Galerii Ateneum prezentowane są wystawy prac młodych artystów plastyków związanych ze Śląskiem, najczęściej poprzez studia w katowickiej ASP. Ekspozycje te, adresowane wprawdzie do dorosłych, są często atrakcyjne również dla małych odbiorców. Do nich kierowane są też wystawy lalek i dekoracji ze zbiorów naszego teatru. Nad wszystkim czuwa i dba o dobry poziom wystaw Zbigniew Mędrala, kierownik Galerii Ateneum. Udało mu się pozyskać do współpracy wielu wspaniałych, uzdolnionych twórców, którzy zechcieli udostępnić nam swoje prace. To m.in.: Roman Kalarus, Joanna Piech, Magdalena Ochabska-Lechwar, Marek Głowacki, Jerzy Sagan, Paweł Graja, Michał Rodziński, Jadwiga Lemańska, Rafał Pawlik, Sylwia Woźniczka, Stefan Lechwar, Prot Jarnuszkiewicz, Natalia Romaniuk, Łukasz Obałek, Piotr Pająk, Monika Tobiańska, Joanna Zdzienicka, Małgorzata Małek, Michał Minor, Beata Wąsowska, Anita Tomala, Agnieszka Łapka, Piotr Kosaakowski, Beata Będkowska.

Sporadycznie zdarzają się przypadki, że w ramach prezentu urodzinowego przychodzą do nas dzieci na przedstawienie i zapraszają swoich kolegów z klasy. Nie urządzamy jednak przyjęć urodzinowych itp., gdyż nie mamy do tego odpowiedniego miejsca i zaplecza gastronomicznego, dostosowanego do obowiązujących przepisów sanitarnych. Mamy jednak nadzieję, że sytuacja się wkrótce zmieni. Trwa bowiem remont kapitalny kamienicy, w której główną siedzibę ma nasz teatr. Po zakończeniu tego remontu planowany jest w naszym podwórku lokal gastronomiczny, więc mamy nadzieję na współpracę i organizację przyjęć dla dzieci. Obecnie nasze działania dodatkowe związane są wyłącznie z teatrem.

− Jakie działania podejmuje placówka, by zachęcić do wsparcia finansowego, rzeczowego, usługowego donatorów?

− Pisząc projekty na dofinansowanie naszych wydarzeń artystycznych, staramy się je adresować dla szerszego grona odbiorców, np. w ramach Metropolitalnego Święta Rodziny, Metropolitalnej Nocy Teatrów czy też Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Lalek „Katowice-Dzieciom”. Staramy się również udostępniać nasze spektakle dla widzów niepełnosprawnych, w tym słabosłyszących, niewidomych i słabowidzących (metodą audiodeskrypcji), co pozwala nam uzyskać dofinansowanie z warszawskiej Fundacji Kultury Bez Barier. Zapewniamy im 50% zniżkę na bilety wstępu. Ponadto realizujemy programy miejskie: „Babcia, dziadek i ja”, „Nas troje i więcej” oraz „Aktywny Senior 60+”.

− Jak ocenia Pani sytuację teatrów w województwie śląskim?

− To bardzo trudne pytanie. Myślę, że należałoby je skierować raczej do widzów.

Publikacje dotyczące Śląskiego Teatru Lalki i Aktora Ateneum w Katowicach:

25 lat Teatru Ateneum w Katowicach – album jubileuszowy. Red. Aleksander Widera. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach, Katowice, 1971.

35 lat Śląskiego Teatru Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach. Katowice 1980.

Teatr zrodzony z marzenia. Księga Jubileuszowa Śląskiego Teatru Lalki i Aktora Ateneum w Katowicach 1945-2005. Oprac. Danuta Lubina-Cipińska. Stowarzyszenie Przyjaciół Teatru Lalki i Aktora Ateneum, Katowice, 2005.

[1]Krystyna Kajdan – absolwentka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (Wydziału Nauk Społecznych oraz Podyplomowych Studiów Komunikacji Społecznej). Jest najstarszym stażem pracownikiem Śląskiego Teatru Lalki i Aktora „Ateneum”. Był listopad 1971 roku, gdy po raz pierwszy przekroczyła próg Teatru. Od 1 października 1983 roku do 31 sierpnia 2007 roku była zastępcą dyrektora, a od 1 września 2007 roku pełni funkcję dyrektora Teatru.

autor: Katarzyna Walotek-Ściańska

Teatr Rozrywki w Chorzowie

Fot. T. Zakrzewski, Źródło: http://www.teatr-rozrywki.pl/o-teatrze.html

Początki Teatru Rozrywki sięgają roku 1976, kiedy to – na mocy porozumienia między Prezesem ds. Radia i Telewizji, ówczesnym Wojewodą Katowickim oraz dyrekcją Huty Kościuszko – powołano do życia Music-Hall, czyli teatr rewiowy. Na siedzibę wybrany został secesyjny budynek przedwojennego hotelu Graf Reden (wówczas Dom Kultury Huty Kościuszko), uzupełniony budynkiem współczesnym. Do 1985 spektakle grane były na obcych scenach, ze względu na prace adaptacyjne.

1 stycznia 1985 roku rozpoczął działalność Państwowy Teatr Rozrywki (przejęty od Radiokomitetu przez Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach). Kompleks budynków teatru został przebudowany i dostosowany do nowoczesnych potrzeb w latach 2006-2007. Oryginalna architektonicznie przebudowa została doceniona i kilkakrotnie nagrodzona, m. in. Nagrodą Marszałka Województwa Śląskiego (w 10. edycji konkursu „Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego 2009”) oraz Nagrodami Wojewody Śląskiego – Grand Prix i Wnętrze Roku (w 15. edycji konkursu „Architektura Roku Województwa Śląskiego 2009”).

Kierownictwo teatru wyraźnie określiło linię programową. Dominowały widowiska muzyczne i musicale, uzupełniane tytułami komediowymi i dramatycznymi. Miały tu miejsce polskie prapremiery wielu musicali ze światowego kanonu.

Spektakle Teatru Rozrywki prezentowane były na najważniejszych scenach w Polsce, festiwalach i przeglądach oraz (na zaproszenie ośrodków polonijnych) za granicą.

Dziś Teatr Rozrywki ma w repertuarze siedem anglosaskich musicali (Jekyll & Hyde, Jesus Christ Superstar, Niedziela w parku z Georgem, Our House, Producenci, Skrzypek na dachu, Sweeneyt Todd), sześć spektakli muzycznych (Bierzcie i jedzcie, Chryzostoma Bulwiecia podróż do Ciemnogrodu, Dumrul Szalony, Dwa ukochania, Frank V, Położnice szpitala św. Zofii), cztery komedie (Historia filozofii po góralsku, Kogut w rosole, Pomalu, a jeszcze raz! i Złanocki, czyli bajki dla potłuczonych) oraz przedstawienie dla dzieci Kot w butach.

Zespół artystyczny tworzą obecnie:

1. aktorzy: Wioletta Białk, Marzena Ciuła, Marta Kloc, Wioleta Malchar, Izabella Malik, Maria Meyer, Anna Ratajczyk, Ewelina Stepanczenko-Stolorz, Alona Szostak, Marta Tadla, Marek Chudziński, Jarosław Czarnecki, Kamil Franczak, Grzegorz Gadziomski, Rafał Gajewski, Andrzej Kowalczyk, Mirosław Książek, Bartłomiej Kuciel, Wojciech Stolorz, Adam Szymura, Marcin Tomaszewski;
2. zespół wokalny: Aleksandra Dyjas, Ewa Grysko, Katarzyna Hołub, Oliwia Kindla, Emilia Majcherczyk, Estera Sławińska-Dziurosz, Anna Surma, Elżbieta Wacławek-Czmok, Dagmara Żuchnicka, Kamil Baron, Piotr Brodziński, Bartosz Jaśkowski, Jacek Pacholski, Marcin Wawrzynowicz;
3. zespół baletowy: Katarzyna Buczkowska, Barbara Ducka, Natalia Gajewska, Sara Gorbaczyńska-Pawłuszko, Zuzanna Marszał, Małgorzata Mazurkiewicz-Molak, Małgorzata Ochabowicz, Weronika Ratajczak, Joanna Rynkiewicz, Agnieszka Saletra, Marta Sampolska, Sonia Sosna-Kostrzewa, Weronika Zięba, Sebastian Chwastecki, Maciej Cierzniak, Krzysztof Czubaszek, Piotr Górski, Kamil Guzy, Kryspin Hermański, Łukasz Marczynski, Jacek Niepsujewicz, Sebastian Sosna, Karol Zdańkowski;
4. orkiestra: Agata Brachman-Szymczyk, Małgorzata Liszak, Joanna Mizera-Zalejska, Ewa Wieczorek-Baran, Janusz Berezowski, Remigiusz Bonk, Jarosław Bothur, Jacek Gros, Bartłomiej Herman, Joseph Herter, Michał Karbowski, Olgierd Komorowski, Kamil Kułach, Marek Malisz, Karol Ogrodnik, Sławomir Rosiak, Daniel Ruttar, Łukasz Srokowski, Krzysztof Świtała;
5. Jerzy Jarosik (kierownik muzyczny), Jolanta Król (kierownik literacki), Katarzyna Aleksander-Kmieć (kierownik zespołu baletowego), Ewa Zug (kierownik zespołu wokalnego).

W sezonie 2013/2014 Teatr otrzymał następujące nominacje do nagród i wyróżnień: „Chłopiec z łabędziem” – Nagroda Prezydenta Chorzowa w dziedzinie kultury dla Ewy Zug, kierownika zespołu wokalnego.

Sezon 2014/2015 Teatr rozpoczął 13 września polską prapremierą tureckiej opowieści muzycznej Dumrul Szalony G. Dilmena i B. Tongura w reżyserii Yücela Ertena. Kolejna polska prapremiera odbyła się 15 listopada 2014 roku, a był to musical S. Sondheima i J. Lapine’a Niedziela w parku z Georgem, który wyreżyserował Andrzej Bubień. Dwa tygodnie później (29 listopada) na Małej Scenie miała miejsce prapremiera recitalu Kamila Franczaka pt. Dni, których nie znamy. Recital powstał w ramach projektu Scena Inicjatyw Artystycznych PO GODZINACH.

Rozmowa z Dariuszem Miłkowskim, dyrektorem Teatru Rozrywki w Chorzowie[1]

– Czym się wyróżnia Teatr Rozrywki na tle innych teatrów w regionie?

– Teatr Rozrywki jest sceną musicalową, jedyną w regionie. Gliwicki Teatr Muzyczny, przekształcony z Operetki Śląskiej, ma wprawdzie w repertuarze również musicale, jednak na afiszu dominują operetki, uzupełnione przez operę, widowiska baletowe i muzyczne. „Rozrywkę” wyróżnia linia repertuarowa, którą konsekwentnie od początku istnienia sceny realizujemy. Od pierwszego dnia dominowały musicale, uzupełniane widowiskami muzycznymi, tytułami komediowymi i dramatycznymi.

Miały tu miejsce polskie prapremiery widowisk muzycznych i musicali: Dzisiaj wielki bal w Operze J. Tuwima, Kat i błazen J. Wericha, E. Y. Harburga i J. Kane'a, Evita A. L. Webbera, Pocałunek kobiety-pająka J. Kandera i F. Ebba, The Rocky Horror Show R. O'Briena, The Canterville Ghost J. Williamsa, Dyzma – musical W. Młynarskiego i W. Korcza, Rent J. Larsona, Przebudzenie wiosny R. Satera i D. Sheika, Jekyll & Hyde F. Wildhorna i L. Bricusse’a, Producenci M. Brooksa, Our House T. Firtha i Madness, Sweeney Todd S. Sondheima, Położnice szpitala św. Zofii P. Demirskiego, Gottland M. Szczygła, Bierzcie i jedzcie P. Demirskiego, czy ostatnio – Niedziela w parku z Georgem S. Sondheima.

Przez lata na afiszu gościły również inne, znakomite tytuły z kanonu musicalu, takie jak: Cabaret J. Kandera, Skrzypek na dachu J. Bocka, J. Steina i S. Harnicka, Człowiek z La Manchy M. Leigha i D. Wassermana, Jesus Christ Superstar A. L. Webbera, West Side Story L. Bernsteina i S. Sondheima czy Oliver! L. Barta.

Poza prezentacją tytułów z Broadwayu i West Endu, Teatr od lat zaprasza do współpracy uznanych twórców współczesnego teatru, starając się namówić ich do stworzenia przedstawień specjalnie dla tej sceny, dla tego zespołu. Tak powstała Terapia Jonasza J. Bończyka i Z. Krzywańskiego, Zobacz Alicjo K. Aleksander-Kmieć, Położnice szpitala św. Zofii oraz Bierzcie i jedzcie P. Demirskiego.

Teatr Rozrywki prowadzi dwa unikalne cykle edukacyjne („Górny Śląsk – świat najmniejszy” oraz „Szkoła Teatru”), co roku przeprowadza konkurs dla twórców alternatywnych pn. Obserwatorium Artystyczne ENTRÉE. Najnowszą, również niespotykaną w regionie inicjatywą artystyczną jest projekt Scena Inicjatyw Artystycznych PO GODZINACH, w ramach której prezentujemy już cztery recitale i spektakle (Człowieczy los, Dni, których nie znamy, Wariat i zakonnica oraz Osobowość zaburzona).

– Jaka jest misja i cele strategiczne instytucji kultury, którą Pan zarządza?

– Misja Teatru wynika ze statutu, który jest bazowym dokumentem instytucji kultury. Jest nią prowadzenie działalności artystycznej, a szczególnie w formie łączącej dziedziny sztuki, takie jak: teatr, muzyka, balet i plastyka, w oparciu o zawodowych realizatorów i wykonawców. Teatr może podejmować inne formy działalności artystycznej, mające na celu upowszechnianie kultury. Teatr prowadzi również działalność edukacyjną, współpracując w szczególności ze szkołami i społecznym ruchem kulturalnym. Prowadzi również działalność impresaryjną, zgodną z profilem artystycznym. Celem jedynym i nadrzędnym jest udostępnienie lokalnej (i nie tylko) publiczności wydarzeń artystycznych na najwyższym, profesjonalnym poziomie.

– Ile premier odbyło się w ubiegłym roku? Proszę podać tytuły i określić Państwa politykę doboru premier (co jest czynnikiem decydującym – możliwości instytucji kultury - baza, zatrudnieni aktorzy, oczekiwania publiczności czy potrzeba odróżnienia się od konkurencji).

– W 2013 roku odbyło się sześć premier. Chciałbym podkreślić z całą mocą, że spektakle te zostały zrealizowane w okresie, w którym dotacja na prowadzenie Teatru została w sposób radykalny ograniczona, co oczywiście implikuje zawsze decyzje repertuarowe. Rok 2013 nie był więc reprezentatywny w historii naszego Teatru. Zaprezentowaliśmy następujące przedstawienia:

• Mariusz Szczygieł, Gottland, polska prapremiera: 16 marca 2013 (Mała Scena),
• Konstanty Ildefons Gałczyński, Chryzostoma Bulwiecia podróż do Ciemnogrodu, prapremiera: 6 kwietnia 2013,
• Maria Streker, Dowód osobisty, spektakl laureata 3. edycji Obserwatorium Artystycznego ENTRÉE, prapremiera: 19 maja 2013 (Mała Scena),
• Friedrich Dürrenmatt, Paul Burkhard, Frank V, prapremiera: 14 września 2013,
• Andrzej Sadowski, Piotr Lala Lewicki, Dwa ukochania wg sonetów Williama Szekspira, Prapremiera: 5 października 2013 (Mała Scena),
• Paweł Demirski, Jan Suświłło, Bierzcie i jedzcie, prapremiera: 14 grudnia 2013.

Decyzje repertuarowe w tym czasie zostały podjęte pod dużą presją niedoborów finansowych (trzy premiery na Małej Scenie zrealizowane w sposób bardzo oszczędny).

Zwykle czynnikiem decydującym o doborze repertuarowym jest wartość artystyczna tytułu. W przypadku musicali – jego ranga w dwóch najważniejszych środowiskach: na West Endzie i/lub na Broadwayu. W przypadku spektakli tworzonych specjalnie dla Teatru Rozrywki (prapremiery) głównym kryterium jest ważkość tematu i renoma twórców/realizatorów. Teatr Rozrywki od lat konsekwentnie współpracuje z najlepszymi w Polsce dramaturgami, reżyserami, tłumaczami i choreografami. Ważne jest również jak najpełniejsze wykorzystanie potencjału osobowego: teatr dysponuje czterema w pełni profesjonalnymi zespołami artystycznymi (aktorski, wokalny, baletowy, big band), które spełniają najbardziej wygórowane oczekiwania.

– Ile odbyło się w ostatnim sezonie spektakli wyjazdowych? Ile goszczono grup teatralnych? Czy zarządzany przez Pana teatr jest mobilny?

– W ostatnim sezonie, podczas czterech wyjazdów odbyło się siedem gościnnych przedstawień. W tym – największym sukcesem – stały się pokazy musicalu Przebudzenie wiosny S. Satera i D. Sheika w stołecznym Teatrze Studio. Teatr stara się być mobilny, jednak ogromnym ograniczeniem jest wielkość prezentowanych przedstawień. W przeciętnym musicalu bierze udział ok. 100-120 osób (scena plus obsługa). Wymogi techniczne i koszt goszczenia tak wielkiego zespołu decydują o tym, że niewiele jest teatrów w Polsce, które decydują się na organizację tak skomplikowanego logistycznie oraz kosztownego przedsięwzięcia. Dlatego też najczęściej Teatr Rozrywki występuje gościnnie na festiwalach i przeglądach. Natomiast w ramach prezentacji impresaryjnych Teatr od wielu lat prowadzi intensywną działalność, prezentując nie tylko najciekawsze przedstawienia z całej Polski, ale również koncerty wykonawców polskich i zagranicznych. Średnio w sezonie odbywa się ponad 40 spektakli, recitali i innych wydarzeń impresaryjnych. Odrębną wartość stanowi Wakacyjny Przegląd Przedstawień, zainicjowany w roku 1998 i nieprzerwanie prezentujący najciekawsze teatry i najważniejszych reżyserów danego sezonu.

– Kto jest główną grupą docelową Państwa oferty?

– Teatr ma zróżnicowaną publiczność. Klasyczne tytuły musicalowe (Skrzypek na dachu, Jesus Christ Superstar, Producenci, Jekyll & Hyde i in.) adresowane są do publiczności o bardziej tradycyjnych gustach (niezależnie od wieku). Równolegle, Teatr proponuje tytuły bardziej nowoczesne, realizowane w sposób zgodny z współczesnymi trendami teatru polskiego i światowego (Położnice szpitala św. Zofii, Bierzcie i jedzcie, Sweeney Todd, Niedziela w parku z Georgem). Te spektakle skierowane są do publiczności młodszej, bardziej otwartej na nową estetykę.

– Jakie działania marketingowe są podejmowane, by skutecznie na tę grupę oddziaływać?

− Korzystamy z reklamy radiowej, telewizyjnej, prasowej i wielkoformatowej. Wykorzystujemy materiały drukowane (plakaty, afisze, ulotki). Prowadzimy również bardzo aktywnie konto na Facebooku.

– Jakie działania podejmuje instytucja, by nawiązać relacje ze społecznością lokalną, będącą w zasięgu oddziaływania instytucji?

– Bardzo ważnym cyklem, skierowanym do społeczności lokalnej i znakomicie przez nią odbieranym, jest autorski program dra Krzysztofa Karwata pt. „Górny Śląsk – świat najmniejszy”, stanowiący kompendium wiedzy o szeroko pojętej tematyce śląskiej (historia, polityka, architektura, obyczaje itd.). Z kolei cykl Obserwatorium Artystyczne ENTRÉE – skierowany do artystów niezależnych – jest ważnym ośrodkiem obserwacji najciekawszych wydarzeń na mapie kultury, nie tylko w regionie. Z założenia ENTREÉ ma być świadkiem i kreatorem pozytywnego klimatu twórczego.

– Czy teatr prowadził lub prowadzi badania dotyczące oczekiwań i zadowolenia odbiorców, (preferencji co do oferty, oczekiwań w kwestii ceny, sposobów dystrybucji biletów)?

– Tak. W roku 1997 oraz w roku 2013/2014 przeprowadzono ankiety wśród widzów Teatru Rozrywki, badające poziom zadowolenia z teatralnej oferty oraz przekrój osobowy i wykształcenie widzów. Wyniki ankiety były opracowane przez zespół naukowców z Katedry Rynku i Konsumpcji Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

– Jacy profesjonalni doradcy współpracują na stałe z teatrem?

– Rada programowa Teatru Rozrywki, jako ciało doradcze i opiniujące działalność statutową Teatru, zbiera się regularnie na posiedzeniach. W jej skład wchodzą profesjonaliści z różnych obszarów kultury i nauki. Są to: prof. Tadeusz Sławek, anglista, były rektor Uniwersytetu Śląskiego, Robert Talarczyk, Dyrektor Teatru Śląskiego w Katowicach, Henryk Mercik, architekt, Wiesław Ciężkowski, historyk, Piotr Naliwajko, artysta malarz, Jolanta Ptaszyńska, reżyser, Andrzej Marko, muzyk i Ryszard Klimczak, dziennikarz kulturalny.

– Jak się układają Państwa kontakty z mediami? Czy są osoby odpowiedzialne za obsługę medialną wydarzeń teatralnych?

– Utrzymujemy stały kontakt z dziennikarzami, zajmują się tym specjaliści ds. promocji i marketingu.

– Czy reprezentowany przez Pana teatr jest obecny w przestrzeni mediów społecznościowych? Kto zarządza obecnością i aktywnością teatru w tej przestrzeni?

– Tak, prowadzimy profil w serwisie Facebook, którym zarządzają specjaliści ds. promocji i marketingu.

– Jakie są Pana zdaniem zalety obecności teatru w social mediach?

– Przede wszystkim możliwość szybkiego kontaktu z naszymi widzami, poinformowania ich o zmianach w repertuarze, konkursach lub spektaklach impresaryjnych. Dzięki Facebookowi możemy zaprezentować widzom zdjęcia lub materiały filmowe z prób czy premier.

– Jakie działania podejmuje teatr jako instytucja kultury, by promować spektakle i inne wydarzenia teatralne?

– Korzystamy z reklamy radiowej, telewizyjnej, prasowej i wielkoformatowej. Informacje o wydarzeniach zamieszczamy w materiałach drukowanych (plakaty, afisze, ulotki) i na stronie internetowej Teatru. Publikujemy informacje na Facebooku.

– Czy istotnym uzupełnieniem Państwa oferty teatralnej są działania dodatkowe, np. zajęcia dla uczniów, możliwość zorganizowania przyjęcia urodzinowego itp.?

– Uzupełnieniem oferty jest unikalny cykl edukacyjny, skierowany do młodzieży szkolnej pod nazwą „Szkoła Teatru”. Jest to cykl interaktywnych zajęć z uczniami, pozwalających poszerzyć wiedzę o teatrze, rozwinąć talenty i pobudzić zainteresowanie kulturą.

– Jakie działania podejmuje placówka, by zachęcić do wsparcia finansowego, rzeczowego, usługowego donatorów?

– To bardzo trudne zadanie, jednak po kilku próbach udało nam się wreszcie zatrudnić osobę kompetentną na stanowisku pełnomocnika dyrektora ds. pozyskiwania środków finansowych. Wsparcie finansowe, które otrzymujemy od sponsorów jest znikome w stosunku do naszych potrzeb. W ramach współpracy proponujemy m.in. miejsca na premierę czy możliwość zamieszczenia reklamy w naszych materiałach promocyjnych.

– Jak ocenia Pan sytuację teatrów w województwie śląskim?

− Myślę, że jest całkiem dobrze zarówno pod względem artystycznym, jak i biorąc pod uwagę zainteresowanie widzów – mieszkańcy Śląska chętnie chodzą do teatru. Niestety, problemem są niewystarczające środki finansowe, które otrzymujemy na naszą działalność.

Publikacje dotyczące Teatru Rozrywki:

• Jolanta Król: Gwiazdy noszą tenisówki. 35 portretów z Teatrem Rozrywki w tle. Studio JKP, Chorzów 2001.
• Krzysztof Karwat: Marcel Kochańczyk. 17 lat z teatrem Rozrywki. Stowarzyszenie Teatralne ENTRÉE, Chorzów 2010.
• Krzysztof Karwat: Stąd do Broadwayu. Historia Teatru Rozrywki. Stowarzyszenie Teatralne ENTRÉE, Chorzów 2011.

[1] Dariusz Miłkowski urodził się w roku 1947 w Sopocie. W 1974 roku zdał egzaminy do Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, na wydział reżyserii dramatu. W czasie studiów kilkakrotnie wyjeżdżał na kilkumiesięczne pobyty do Londynu, a doświadczenia i obserwacje z tych wyjazdów zaprocentowały szczególnie po podjęciu pracy w Teatrze Rozrywki. Jego debiutem było przedstawienie E. Vesphala Te twoje chmury na scenie Miniatura Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie (warsztat reżyserski). Przedstawienie dyplomowe (Czarny romans Władysława Terleckiego) zrealizował w Poznaniu już jako etatowy reżyser Teatru Polskiego. Etatowo był także związany z Teatrem Muzycznym w Gdyni (Piraci z Penzancy Gilberta & Sullivana), Teatrem Polskim we Wrocławiu (Pieszo S. Mrożka, Damy i huzary A. Fredry, Powrót posła J. U. Niemcewicza). Współpracował z Teatrem W. Siemaszkowej w Rzeszowie, Teatrem Powszechnym w Łodzi oraz Teatrem Wybrzeże w Gdańsku. W Warszawie zrealizował opery dziecięce: Mały kominiarczyk i Potop Noego B. Brittena oraz Amahl i nocni goście G. Menottiego z udziałem uczniów American School of Warner i profesjonalnych wykonawców dorosłych. W 1983 roku zrealizował dla Ośrodka Telewizji w Katowicach sztukę G. Gorina pt. Retro.  W 1984 roku został kierownikiem artystycznym Teatru Rozrywki (wówczas Music Hall Telewizji Polskiej w Chorzowie), a z dniem jego przekształcenia w Państwowy Teatr Rozrywki (1.01.1985) objął także funkcję dyrektora naczelnego, którą pełni do dziś.

Dariusz Miłkowski wyreżyserował w Teatrze Rozrywki następujące przedstawienia: Nikiformy wg E. Redlińskiego (1984), Księżniczka Turandot C. Gozziego (1986 i 1993),  Apetyt na czereśnie A. Osieckiej (1987), Czarodziej z Krainy Oz H. Arlena, E. Y. Harburga i J. Kane'a (1991), Pastorałka L. Schillera (1995), Ocean Niespokojny (1987 i 1998), Pan Plamka i jego kot A. Koecher-Hensel (2001),  Shirley Valentine W. Russella (2003), Canterville Ghost J. Williamsa (2006), Na końcu tęczy P. Quiltera (2008).

Dariusz Miłkowski jest jednym z założycieli i od kilku kadencji członkiem Zarządu Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów. Otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. Złotą Maskę 1991 za „wypracowanie kształtu artystycznego repertuaru Teatru Rozrywki oraz bogatą i zróżnicowaną działalność impresaryjną”, Nagrodę Prezydenta Chorzowa w dziedzinie kultury (1997), nagrodę dla reżyserowanego przez Dariusza Miłkowskiego przedstawienia Pan Plamka i jego kot 8. w Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej (2002), Cezara – Statuetkę Specjalną Śląskiej Loży Business Center Club za „wkład i kreowanie nowych sposobów prowadzenia instytucji artystycznej (2008),  Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009),  Dyplom Mistrzowski oraz statuetkę Tukana – nagrodę Kapituły im. Aleksandra Bardiniego, przyznaną na 31. Przeglądzie Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu (2010), Honorowe Obywatelstwo Miasta Chorzowa – przyznane uchwałą Rady Miasta Chorzowa (2010), Honorowe członkostwo ZASP,  Perła Śląska – nagroda miesięcznika „Śląsk” z okazji piętnastolecia czasopisma (2010).

autor: Katarzyna Walotek-Ściańska