Grzegorz Sztoler

Biografia

Urodzony w 1973 roku w Pszczynie. Doktor nauk humanistycznych (2009), historyk archiwista. Zajmuje się historią Górnego Śląska, zwłaszcza ziemi pszczyńskiej. Zawodowo związany z „Dziennikiem Zachodnim” jako archiwista, poza tym jest niezależnym publicystą, autorem, współautorem i redaktorem książek o tematyce regionalnej, poświęconych z reguły historii małych ojczyzn (współpracuje z historykami amatorami). Regularnie publikuje w miesięczniku „Śląsk” oraz „Dzienniku Zachodnim” (w latach 2012-2014 cykl felietonów Spacerkiem po ziemi pszczyńskiej).

Uprawia następujące gatunki: reportaż, felieton, esej. W przypadku prac naukowych posługuje się kanonem naukowym z chęcią łamania go w kierunku publicystyki historycznej. Najczęściej podejmowana tematyka w utworach literackich (od felietonu po reportaż): wszystko, co na Górnym Śląsku odnaleźć można w relacjach: człowiek, lokalność, jego świat, problemy, swojskość-tutejszość.

W 2003 roku otrzymał stypendium Ministra Kultury RP na realizację własnego programu z zakresu upowszechniania dóbr kultury obejmujący m.in. wyjazd badawczy do Nowego Jorku, a także publikację zbioru reportaży pt. Ścieżki Śląskie (2004). Pozycja została zdigitalizowana w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej. W latach 2010-2014 wyróżnienia w konkursach na jednoaktówkę po śląsku, konkurs Imago Public Relations i „Gazety Wyborczej”. Należy do Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.

Próbka tekstu

DOM TRZECH POKOLEŃ (fragment)

Mroźny styczeń 1945 roku. Kolejny akt odsłony dziejów domu w Brzeźcach przy późniejszej ul. Pokoju 26. Kilka postaci wędruje w stronę zabudowań Godźków. To Żydów­ki, które uciekły z Marszu Śmierci. Prowa­dzi je Paszek, dobry znajomy Augustyna Godźka służącego w „Landwasze”, lokal­nej straży porządkowej. Żydówki wędrują w stronę zabudowań wskazanych im przez Paszka. Towarzyszą temu wybuchy (akurat eksplodował w pobliżu jakiś po­cisk). Początkowo w stodole, później w piwnicy i w końcu w sypialni gospodarzy – znajdują schronienie Olga, Magda i Luiza (Lojzika – jak nazwała ją babka Jadwiga). Jedna z węgierskich więźniarek, Olga Lengyel, zaczyna spisywać swoje wstrząsające wspomnienia z obozu kon­centracyjnego w Oświęcimiu. Była świad­kiem eksperymentów Józefa Mengele, zwanego „Aniołem Śmierci”. Jej opowiadania wzbudzają grozę i może na­wet niedowierzanie u domowników („Nie chciało nom sie w to wszystko wierzyć” – wspominała babka). Staną się potem kan­wą książki „Five chimneys” − „Pięć kominów”, wydanej w Stanach Zjedno­czonych w 1947 roku. W ten sposób dom Godźków, ich rodzina i przy okazji cała miejscowość – choć bezimiennie – trafiły do HISTORII LUDZKOŚCI.

Do tego domu  przydzielono też „na kwa­terunek” niemieckich żołnierzy. Biorą oni ukrywającą się Olgę, za jedną z córek Augustyna Godźka i w ten sposób ta się z nimi przy­musowo „spoufala” (jako dziewczyna do towarzystwa). Wkroczenia Rosjan i „wy­zwolenia” domownicy doczekali ukryci z Żydówkami i sąsiadami w piwnicy.

Bibliografia

Bojszowianie. Kalendarium z historii zespołu folklorystycznego. Bojszowy 2014.

Berta i Ludwik. Wspomnienia rodzinne. Pszczyna 2002.

Brzeźce – monografia historyczna parafii i wsi. Pszczyna 1999.

Dom trzech pokoleń. Katowice 2010.

Encyklopedia Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego. Red. G. Grzegorek. Katowice 2010 (współautor haseł związanych m.in. z historią filmu, samorządu).

Kościoły i wyznania. W: Dzieje Orzesza po 1945 roku. Orzesze 2003 (współautor).

Kupcy i rzemieślnicy przedwojennej Pszczyny. W: Kalendarz górniczy kopalni Ziemowit na 2001 rok. Lędziny 2000.

Mieszczanie pszczyńscy do XVIII wieku. W: Pszczyna. Monografia historyczna. T. 2. Pszczyna 2014.

Ornontowice w czasie powstań śląskich. W: Dzieje Ornontowic. Ornontowice 1999.

Orzesze – Droga do niepodległości (o powstaniach śląskich). W: Dzieje Orzesza, Orzesze 2002.

Protokolarz pszczyński jako źródło do dziejów miasta i ziemi pszczyńskiej. W: Ziemia pszczyńska przez wieki. Stan badań, archiwalia, problemy badawcze. Red. A. Barciak. Suszec 2002.

Pszczyna. Studia nad przestrzenią miejską do połowy XVI wieku. Pszczyna 2014.

Szykowny Panoczek. Wspomnienie o Józefie Kassoliku. Międzyrzecze 2001 (współautor).

Ścieżki śląskie - godne wspomnienia. Pszczyna 2004.

Wyrwane z zapomnienia. O przeszłości Bierunia. Bieruń 2008.